Dat
Oorlog en Terpentijn een fantastisch boek is, weet ondertussen zowat iedereen. We hoeven ons dus in onderstaand blogbericht niet uit te sloven in superlatieven, want qua lof en jubel is alles ondertussen al wel gezegd. Prima! Dan kan ik me volledig concentreren op de discussies die we voerden in de leesclub. Want bij het genot van een glaasje schuimwijn en heerlijke hapjes, kwam er namelijk heel wat boeiends ter sprake.
Lieux de mémoire Het boek zit vol mooie gedachten over herinneren en vergeten. Velen van ons vonden het fijn om te lezen hoe voorwerpen van vroeger plots een andere lading kregen, toen de auteur de achtergrond ervan kende. Hoe je herinneringen toch toch een beetje kunt doorgeven en overplanten: een wandeling door Gent is voor Hertmans niet meer hetzelfde als voorheen, nu hij weet waar zijn opa heeft gewandeld en wat hij daar heeft meegemaakt. En we konden ons zijn schaamtegevoel wel voorstellen toen hij besefte hoe achteloos hij eens met relicten uit een betekenisvol verleden is om gegaan.
Geldt dat ook niet een beetje voor onszelf? Waarom hebben we niet beter opgelet toen onze grootouders over hun verleden vertelden? Wat hebben we zo gemist aan mooie verhalen? Want voor ons als kinderen ging het allemaal te traag, en waren de verhalen te ver van ons bed. Nu we zelf een gezin hebbben vragen we ons echter af: hoe hebben onze grootouders de oorlog beleefd? Hoe sloegen zij zich door tegenslag? Wat motiveerde hen om ten strijde te trekken of juist niets te doen? Het is soms zo gemakkelijk om jaren later vanuit een comfortabele zetel te oordelen over anderen, maar op het moment zelf was het vast niet eenvoudig om duidelijke keuzes te maken. Hoe zat het nu echt?
Maar in vele gevallen is het nu te laat om het te vragen...
Roman of documentaire?Het mijmeren over de herinneringen van onze grootouders riep natuurlijk meteen de onontkoombare vraag op of dit nu een roman of een historische studie is. Gek genoeg hadden de historici in het gezelschap daar nog het minste moeilijkheden mee. Dat niet alles honderd procent zo is gegaan, vonden we niet zo erg. Uit discussies in Vlaamse kranten de afgelopen weken, blijkt echter dat een deel van het publiek dat wel belangrijk vindt. Een krant deed het boek zelfs als bedrog af, maar zover zouden wij niet gaan. Want je zou het zelfde verwijt toch ook aan Knausgard kunnen maken, niet?
Natuurlijk vermoedden we wel dat aan een aantal zeer mooie, romantische passages een scheut extra vioolklanken is toegevoegd. Maar dat maakt er ook een beter verhaal van, en is het niet dat wat een goed boek uiteindelijk moet doen: ons raken en ontroeren?
Emotionele intelligentieDe grootvader in het boek heeft heel wat meegemaakt, maar deelt zijn emoties amper met zijn omgeving, gehard als hij is door een levenlang werken en strijden. Ondergetekende zag daarbij duidelijk parallellen met
Stoner, een minder sympathiek personage misschien, maar ook iemand die zijn ware gevoelens niet aan de omgeving toont. De opa in dit boek bleef altijd keurig in het pak (ook op het strand) en huilde enkel als niemand het zag. Later ging dat mis en werd hij zelfs even in de psychiatrie opgenomen. Het naschilderen van grootste werken en het schrijven een dagboek waren de enige wegen om emoties te kunnen uiten. Net als Stoner bereikte hij noch met zijn schrijven noch met zijn kunst de top. Hij bleef een marginale figuur, letterlijk aan de zijlijn. Beiden zijn doorzetters, mannen met een harde kop die niet opgeven. Zonder daarover echt gefrustreerd te zijn trouwens.
Maar helaas, we stonden alleen in deze bespiegeling. En dus namen we maar een slok thee, knabbelden op een volgend koekje en luisterden verder.
Vrouwen met karakter? Want de discussie ging ondertussen over de vrouwen in het boek. De moederfiguur wordt zwaar aangezet, ten nadele van de echtgenote. Toch is ook zij een tragische figuur. Haar man was namelijk stapelverliefd op haar zus, maar toen die stierf aan de Spaanse griep, werd zij als vervanger naar het altaar gestuurd. Een "oplossing" die waarschijnlijk vaker werd ingeroepen in de tijd. Geen huwelijk uit liefde dus, en aanvankelijk voor niemand een pretje. Toch waren we benieuwd hoe de schijnbaar grote genegenheid tussen die twee uiteindelijk is gegroeid. Maar het boek geeft daarop geen antwoord, en Gabrielle blijft op de achtergrond, zoals ze dat in haar leven ook is gebleven.
Evenmin horen we hoe het gezin door de tweede wereldoorlog kwam, en hoe hun dagelijkse strijd tegen de armoede verder verliep. Een thema waar ik sinds het lezen van het
Pauperparadijs toch en erg in geïnteresseerd ben.
De rauwe schets van het leven in de beluiken voor 1914 biedt echter al een uniek kijkje in het leven van de gewone mens. Ontdaan van romantiek, somber maar soms ook humoristisch. Dat bijna hopeloze begin zet je ook aan het denken; als de opa uit het boek niet in dienst was gegaan, als hij in de oorlog geen Engels en Frans had geleerd, had hij zich nooit zo sterk kunnen ontwikkelen als nu was gebeurd. Heeft elk nadeel dan ook z'n voordeel?
KortomEen prachtig boek, met mooie zinnen, die je aansporen om af en toe ook eens iets hardop te lezen alleen maar om te genieten van de klanken. Bijzonder, deze mix van poëzie en documentaire. En dus geen wonder dat het zoveel mensen heeft kunnen boeien. U vast ook?!
.JPG)
.JPG)
.JPG)
.JPG)
.JPG)
.JPG)
.JPG)
.JPG)
.JPG)
.JPG)
.JPG)
.JPG)
.JPG)
.JPG)
.JPG)
.JPG)
.JPG)
.JPG)
.JPG)
.JPG)
.JPG)
.JPG)
.JPG)
.JPG)
.JPG)
